مسمومیت دارویی

مسمومیت های دارویی:
یکی از شایعترین انواع مسمویت مربوط به مسمویت دارویی می باشد. از دسته داروهایی که سیستم اعصاب مرکزی را تحت تاثیر قرار می دهد می توان به:
خواب آورها، مسكن ها و داروهاي ضدافسردگي رتبه اول اشاره کرد.
داروی"ترامادول" بیشترین آمار مسمویت در کشور را به خود اختصاص داده است و با آن که جزئی از مواد مخدر و تریاک به شمار نمی رود ولی آرام بخش قوی است که تقریباً آثاری مشابه مواد مخدر را برای فرد به ارمغان می آورد و در موارد مصرف افراطی، فرد را با نوع حاد مسمومیت مواجه می کند.
داروهاي ضد افسردگي 3 حلقه اي، پس از این دارو در واقع فرد را با نوع دیگری از مسمویت دارویی دچار می‌کند و البته داروهای اعصاب نیز سهم بسیار بالایی در بروز این مشکل دارند.
استامينوفن كدئين و داروهاي بيماري هاي قلبي- عروقي نیز از دیگر عوامل مهم در ایجاد مسمویت های دارویی برای فرد محسوب می شوند که در حالت عادی عاری از مشکل بوده ولی در صورتی که فرد میزان بالایی از آن ها را مورد مصرف قرار دهد با علائم ناشی از مسمویت دارویی مواجه می گردد.(داروهای ضد صرع نیز به همین شکل می باشند.)
دسته داروهایی که منجر به مسمومیت دارویی می شوند عبارتند از:
1)دارو های OTC شامل استامینوفن، سالیسیلات ها، دیفن هیدرامین، فنیل پروپرانول آمین و ایبوپروفن
2)مشروبات الکلی و سایر مواد خانگی مانند: الکل، اتیلن گلیکول، متانول، ایزوپروپانول، حشره کش ها و مواد سفید کننده.
3)داروهایی که به وسیله پزشک تجویز می شوند شامل: ضد افسردگی های سه حلقه ای، بنزودیازپین ها، ضدافسردگی های غیر حلقوی، فنوتیازین و دیگر داروهای ضد جنون، ضد تشنج ها، دارو های پایین آورنده فشارخون و داروهای ضد دیابت
4)مواد مخدر(مانند: هروئین و مورفین)، کوکائین، آمفتامین، فن سیکلیدین، باربیتورات ها و گاما هیدروکسی بوتیرات
5)مسمومیت با سالیسیلات ها:
از داروهای این گروه می توان آسپرین – اسید سالیسیلیک – متیل سالیسیلات – سدیم سالیسیلات را نام برد. مسمومیت با این داروها ممکن است در نتیجه ی تجویز بیش از حد اینگونه مواد داروئی پیش آید. تحمل این افراد در مقابل این مواد به طور چشمگیری متفاوت است.
مسمومیت ناشی از سالیسیلات ها بسیار ناچیز بوده و برخی از علائم آن عبارتند از:
-وزوز گوش
-کاهش شنوایی و در مواردی کری
-تهوع
-استفراغ
-دهیدراتاسیون و هیپوتانسیون
-ادم ریوی غیر قلبی
-تشنج
-خونریزی گوارشی
-تاکی پنه
-تاکی کاردی
-تب
-آلکالوز تنفسی
-اسیدوز متابولیک که در مسمومیت های شدید و سن پایین رخ می دهد.
-کاهش پتاسیم خون
-پروتئینوری و افزایش سطح اوره خون
درمان:
پزشک در چنین مواردی شارکول و سوربیتول را برای بیمار تجویز می کند.
استامینوفن:
علائم مسمومیت با استامینوفن شامل 4 مرحله است:
مرحله 1):
1 تا 12 ساعت اول: تهوع، استفراغ، گاهی اوقات لتارژی، بی اشتهایی، افزایش آنزیم های کبدی
مرحله 2):
12 تا 72 ساعت: بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، احساس درد سمت راست شکم، افزایش آنزیم های کبدی، افزایش بیلی روبین و اختلال عملکرد کلیه ها
مرحله 3):
72 تا 96 ساعت: بروز برخی عوارض در ناحیه کبد، زردی، آسیب های انعقادی، نارسایی کلیه، آنسفالوپاتی کبدی
فاز 4)
4 تا 14روز: در صورت زنده ماندن پزشک برای بیمار ترمیم کبد بدون فیبروز را انجام می دهد.
چنانچه بیمار با علائم مسمومیت در پی مصرف استامینوفن مواجه شود باید بدون فوت وقت وی را به نزدیکترین مرکز درمانی انتقال داد؛ البته در این خصوص باید توجه داشت که کودکان زیر سن 3 سال نباید از این دارو مصرف کنند و مدت زمان آن نیز برای بزرگسالان بیش از 5 روز توصیه نمی شود.
-داروهايي مانند: فني‌توئين و كاربامازپين در صورتی که با استامينوفن مصرف شوند، احتمال بروز آسيب كبدي ناشي از این دارو را افزايش داده و به تدریج نیز تاثیر استامینوفن را خنثی می کنند.
-مصرف همزمان آسپيرين، ايبوپروفن، پيروكسيكام، ايندومتاسين و ديكلوفناك با استامينوفن خطر بروز نارسايي كليه را برای فرد ایجاد کرده و چنانچه فرد بیش از اندازه معین دارو مصرف کند، احتمال مواجه شدن با این بیماری به میزان بالایی در وی افزایش پیدا خواهد کرد.
مسمومیت با الکل:
اتانول، متانول و اتیلن گلیکول از جمله الکل هایی هستند که به سرعت مسمومیت را برای فرد به همراه می‌آورند. متانول از مهمترین الکل هایی است که توسط دستگاه گوارشی جذب شده؛ بدین شکل در حدود 5 دقیقه عمل جذب آن صورت می گیرد و در عرض 30 تا 60 دقيقه سطح سرمي آن به حداكثر رسيده و در آب بدن حل می شود.
متانول:
به دلیل این که متابولیت های متانول سمی می باشند برای شروع علائم بالینی به 36-12 ساعت زمان نیاز می باشد و حتی در صورت مصرف همزمان اتانول ای زمان طولانی تر نیز مورد نیاز است.
متانول به صورت چند مرحله اي متابوليزه شده كه قسمت اصلي آن در كبد است. آنزيم اوليه در متابوليسم متانول الكل دهيدروژناز بوده و در واقع متانول ماده‌ ای بی ‌رنگ با بوی خاص و به نام الکل چوب شناخته می‌شود. این الکل در ترکیبات حلال رنگ ورنی، مایع ضد یخ و پاک کننده حفاظ های شیشه‌ای و ده‌ها ترکیب دیگر کاربرد فراوان دارد.
این ماده در سطح بسیار کم در برخی از مشروبات الکلی وجود دارد که پس از این که فرد مقادیر بالایی از آن را مصرف کرد، سطح خونی قابل تشخیصی از آن به دست می‌آید.
مسمومیت با متانول از 3 طریق خوراکی، استنشاقی و پوستی ایجاد و توسط دستگاه گوارش به سرعت جذب می شود؛ البته این ماده در حدود بین سی تا نود دقیقه به میزان بالایی از غلظت خود می رسد.
علائم بالینی مسمومیت با متانول شامل: سردرد، سرگیجه، اختلال بینایی، دیلاتاسیون مردمک ها بدون پاسخ به نور، درد چشم، ضعف و بی حالی، گیجی، تشنج، تهوع، استفراغ، درد شکمی، گاستریت، پانکراتیت، تاکی‌پنه و به ندرت تنگی نفس و علائم نارسایی قلب دیده می شود.
درمان:
چنان چه فرد در همان ساعات اولیه مسمومیت مراجعه کند، عمل شستشوی معده یا(لاواژ معده) انجام می‌گیرد. برای درمان مسمومیت با متانول، انتی دوت آن اتانول بوده؛ بدین صورت که توسط تداخل بین اتانول و متانول، تغییراتی در کبد نیز ایجاد می گردد.
در واقع افرادی که مصرف اتانول و متانول همزمان دارند خطر آسیب چشمی کاهش یافته است. در بعضی مواقع تجویز بیکربنات سدیم نیز تاثیر دارد. اگر فردی متانول به تنهایی مصرف کرده باشد شرایط به شدت وخیم‌تر خواهد بود. بسیاری از بیماران به منظور رفع مسمومیت نیازمند دیالیز اورژانسی می‌شوند.
اتانول: میزان دفع اتانول در کسانی که مصرف الکل ندارند، 12 تا 24 mg/dl/hr می باشد و در افرادی که به صورت تفننی الکل مصرف می کنند، به طور متوسط 15mg%hr الکل در ادرار آن ها دفع می شود. در مقابل نیز در افرادی که اعتیاد به الکل دارند، 49-15mg/dl/hr در ادرار آن ها دفع می شود.
اندکی از اتانول در دهان، مری، معده، روده بزرگ و باریک جذب می‌شود و در مدت 30 تا 90 دقیقه غلظت آن در خون به حداکثر میزان خود می رسد. بخش عمده اتانول در روده و کبد تخریب شده و اثرش پایان می‌یابد و بخشی اندکی از راه ریه، ادرار و عرق دفع میگردد.
علائم: در سطوح کمتر از 50mg/dL کاهش هماهنگی عضلات دیده می شود.
سطوح mg/dL100-50: عدم تعادل، نقص در فعالیت عضلانی، همراه تصادفات رانندگی
سطوح mg/dL 150-100: تغییرات خلق و رفتار و شخصیت، آتاکسی و اختلال هوشیاری
Mg/dL200-150: افزایش زمان عکس العمل، خواب آلودگی شدید، احتمال آسپیراسیون
Mg/dL 300-200: تهوع، استفراغ، دوبینی، آتاکسی واضح و اغماء
بیمار توانایی خود را در دستگاه قلبی در خصوص کنترل فشار خون از دست می دهد و این احتمال وجود دارد که همزمان با کاهش سطح فشارخون، بیمار دچار سنکوپ شود.
به راحتی پزشک می تواند ضعیف بودن تنفس را در مانیتور دستگاه مشاهده کند؛ بدین صورت که در شرایط حاد بیمار با مرگ حتمی مواجه می شود.
اثرات موضعی اتانول در دستگاه گوارش سبب بروز حالاتی نظیر: تهوع، استفراغ و درد در ناحیه شکم می شود که این درد امکان دارد ناشی از تاثیر الکل بر ناحیه معده و لوزالمعده بوده و برخی از افراد به دلیل مصرف طولانی مدت کارکرد لوزالمعده شان دچار اختلال شده و سریعاً به سرطان لوزالمعده مبتلا می شوند.
درمان:
بهتر است در صورت شک به مسمومیت فرد را به سرعت به نزدیکترین مرکز درمانی و یا بیمارستان انتقال داد.
به علت کاهش سطح هوشیاری، فرد را باید به یک قسمت از پهلو قرار داد تا در صورت بروز حالت تهوع، مواد غذایی وارد مجرای هوایی نشود.
برای این گونه از بیماران، داروهایی مانند: گلوکز هیپرتونیک ،آمپول متوکلوپرامید و فاموتیدین تجویز شده و به این دسته از بیماران توصیه می شود به مدت حداقل یک هفته مولتی ویتامین مصرف نمایند.
ضد افسردگی ها: داروهای ضد افسردگی بر اساس ناقل های عصبی مغز ساخته می شوند.
3 نوع ناقل عصبی وجود دارد: 1-سروتونین 2-نوراپی تفرین 3-دوپامین
برخی داروهایی که به صورت اختصاصی روی گیرنده های سرتونین اثر می کنند شامل:
SSRI فلوکستین(فلوگزتین)، فلوراسامین، سرترالین و پاروکستین می باشند.
اغلب گیرنده های افسردگی و اضطراب شبیه به هم بوده؛ بنابراین داروهای تجویزی نیز مشابه هم می باشند. مکانیسم اثر این گونه از داروها طولانی مدت بوده مانند: داروی فلوکستین که بعد از گذشت 15 تا 20 روز تاثیر آن قابل تشخیص است.
پاروکستین، موثرترین داروی تجویزی می باشد که بر روی کبد تا حدودی تاثیرگذار بوده و به تدریج نیز قابل دفع می باشد.
عوارض مسمومیت با این داروها عبارت است از: هیپو تانسیون، آریتمی، اغما، تشنج، اژیتاسیون، تغییر اندازه مردمک ها، ایلئوس