استخوان

استخوان جمجمه

جمجمه از مهم‌ترین عضو بدن یعنی مغز محافظت می‌کند. اگر سرت را با دست فشار دهی، می‌توانی سفتی استخوان جمجمه را زیر انگشتانت حس کنی. ممکن است تصور کنی استخوان جمجمه یک‌دست و یک شكل است، اما این تصور اشتباه است. جمجمه از استخوان‌های مختلفی ساخته شده که تعدادی از آن‌ها از مغز محافظت می‌کنند و بقیه ساختار صورت را تشکیل می‌دهند. اگر به زیر چشم‌هایت دست بزنی، می‌توانی لبه‌ی این استخوان را احساس کنی. استخوان جمجمه در نزدیک چشم دو تا سوراخ بزرگ به اسم حفره‌ی چشم دارد که چشم‌ها در این حفره‌ها می‌نشینند. همچنین ریزترین استخوان بدن هم در سر وجود دارد، استخوان رکابی در پشت پرده‌ی گوش فقط بین 5/2 تا 3/3 میلی‌متر طول دارد.
می‌خواهی یک چیز جالب دیگر هم بدانی؟ آرواره‌ی پایین تنها استخوانی در سر است که می‌تواند جابه‌جا شود. فک (آرواره) پایین باز و بسته می‌شود تا تو بتوانی حرف بزنی و غذاها را بجوی.
جمجمه استخوان جالبی است که از زمان نوزادی تو تا حالا تغییراتی کرده است. تمام بچه‌ها وقتی که متولد می‌شوند، فضاهای خالی بین استخوان‌‌های جمجمه‌شان وجود دارد. این فضاهای خالی به استخوان‌های جمجمه امکان رشد می‌دهند. با رشد استخوان‌ها، آن‌ها به یکدیگر نزدیک شده و فاصله‌ها را پر می‌کنند. همین که کودک بزرگ می‌شود، این استخوان‌ها به مرور به هم می‌چسبند و مفصل‌های خاصی آن‌ها را به هم وصل نگه می‌دارند.

دست‌ها

وقتی که داری تکالیف مدرسه‌ات را انجام می‌دهی، وقتی که داری طناب می‌زنی، یا حتی وقتی که در جمع کردن میز ناهار به مادرت کمک می‌کنی در حال استفاده از استخوان دست‌هایت هستی. استخوان‌هایی که در انگشت‌ها، کف دست، مچ، ساعد و بازو وجود دارند.
هر بازوی تو به استخوان شانه یا کتف وصل می‌شود. شانه یک استخوان بزرگ مثلثی‌شکل در گوشه‌ی بالا و پشت و در دو طرف قفسه‌ سینه است. بازو و ساعد مجموعا از سه استخوان تشکیل شده است: "استخوان بازو" که در بالای آرنج قرار دارد و استخوانهاي "زندِ زبرين" و "زندِ زیرین" که در زیر آرنج هستند و ساعد را ميسازند. هر کدام از این استخوان‌ها در دو قسمت انتهایی خودشان پهن‌تر بوده و وسط آن‌ها باریک‌تر است. در انتهای زند زبرين و زند زیرین هشت استخوان کوچک‌تر وجود دارد که مچ دست را تشکیل می‌دهند. این استخوان‌ها با وجود کوچک بودنشان، می‌توانند حرکت کنند. وقتی که تو مچ دستت را می‌چرخانی یا آن را به بالا و پایین حرکت می‌دهی، در واقع داری از این هشت استخوان استفاده می‌کنی.
قسمت وسط دست از پنج استخوان جدا از هم تشکیل شده است که انگشت‌ها را می‌سازند. همه‌ی انگشتان دست سه استخوان دارند، به‌جز شست که دو استخوان دارد. با یک حساب سرانگشتی معلوم می‌شود که در دست، مچ‌ها و تمام انگشت‌ها در مجموع 54 استخوان وجود دارد (حساب کن ببین درست گفتم یا نه؟!). تمام این استخوان‌ها با هم همکاری می‌کنند تا تو بتوانی توپت را پرتاب کنی،‌ مشق‌هایت را بنویسی، با کامپیوتر کار کنی و یک عالمه کار دیگر که از انجام دادنشان لذت می‌بری را انجام دهي.

پاها

وقتی که تو راه می‌روی، جست‌وخیز می‌کنی و یا توپ را با پایت شوت می‌کنی، در واقع داری از استخوان‌های پایت کمک می‌گیری.
پاهای تو به یک گروه استخوان‌ گِرد به اسم "لَگَن" وصل است. استخوان لگن شکلی شبیه یک کاسه دارد و از ستون فقرات محافظت می‌کند. این استخوان از دو استخوان بزرگ در جلو تشکیل شده و پشت آن هم همان دو استخوان آخر ستون مهره ها يعني خاجي و دنبالچه قرار دارند. لگن مثل یک حلقه‌ی محکم اطراف اندام‌های سیستم گوارش را دربر گرفته و از آن‌ها محافظت می‌کند. همچنین بخشی از سیستم ادراری و قسمت‌هایی از اندام‌های تناسلی هم توسط لگن محافظت می‌شوند.
استخوان‌های پا خیلی بزرگ و قوی هستند، زیرا باید بتوانند وزن بدن را تحمل کنند. استخوان ران از لگن تا زانو کشیده شده و طولانی‌ترین استخوان بدن تو است. در زانو، یک استخوان مثلثی‌ شکل وجود دارد که اسمش کشکک زانو است و از مفصل زانو محافظت می‌کند. در زیر زانو دو استخوان دیگر پا قرار دارند که اسمشان درشت‌نی و نازک‌نی است. همچنین مانند سه استخوان بازو، سه استخوان هم در پا وجود دارند که در دو انتهای خود پهن‌تر بوده و وسطشان باریک است و به هم چِفت شده‌اند.
قوزک پا استخوان دیگری است که در محل اتصال استخوان بزرگ مچ پا با استخوان‌های ساق پا قرار دارد. قسمت اصلی پایین پا درست مثل دست است که 5 استخوان مجزا دارد و انگشتان پا را تشکیل می‌دهند. هر انگشت پا دارای سه استخوان خیلی ریز است، به‌جز شست پا که فقط دو استخوان دارد. اگر حساب کنیم، معلوم می‌شود که در کل پاها مجموعاً‌ 52 استخوان وجود دارد.
بیشتر مردم از پاها و انگشتان پایشان برای برداشتن چیزها یا نوشتن استفاده نمی‌کنند، اما پاها دو کاربرد خیلی‌خیلی مهم دارند: ایستادن و راه رفتن. اگر تمام استخوان‌های پا با هم کار نکنند، تو نمی‌توانی تعادل بدنت را به‌خوبی حفظ کنی. استخوان‌های قسمت پایین پا در یک ردیف قرار دارند و بنابراین رو و کف پا تقریباً مسطح و مقداری هم پهن است. این شکلی بودن پا به تو کمک می‌کند که صاف و مستقیم بایستی. پس دفعه دیگر که درحال راه رفتن هستی، به پایین و انگشتان پایت نگاه کن و از آن‌ها ممنون باش!

مفصل‌های بدن

جایی که دو استخوان به هم وصل می‌شوند را مفصل می‌گویند. بعضی از مفصل‌های بدن حرکت می‌کنند و بعضی هم حرکت نمی‌کنند. مفصل‌های ثابت در جایی که هستند محکم شده و اصلاً حرکت نمی‌کنند. استخوان جمجمه تعدادی از این مفصل‌ها دارد که استخوان‌های جمجمه را نزدیک هم نگه می‌دارند.
مفصل‌های متحرک آن‌هایی هستند که تو به کمکشان راه می‌روی، اجسام را از زمین بلند می‌کنی و غذا می‌خوری. همچنین آن‌هایی که کمکت می‌کنند بدنت را خم کنی، به آن پیچ‌وتاب دهی و بخش‌های مختلف آن را حرکت دهی هم مفصل‌های متحرک هستند. بعضی از مفصل‌های متحرک فقط می‌توانند کمی حرکت کنند، مثل مفاصل ستون فقرات. بعضی‌ها هم می‌توانند در جهت‌های مختلف و به مقدار زیاد حرکت کنند. یکی از مهم‌ترین مفصل‌های متحرک، مفصل لولایی است. آرنج‌ها و زانوهای تو هردو مفصل لولایی دارند و با کمک این مفصل‌هاست که تو می‌توانی آرنج و زانویت را خم و راست کنی. این مفصل‌ها درست مثل لولای در عمل می‌کنند و همان‌طور که لولای در فقط در یک جهت حرکت می‌کند مفاصل لولایی هم یک جهت حرکت دارند. در انگشت‌های دست و پا هم تعدادی مفصل لولایی وجود دارد که البته خیلی کوچک‌تر از مفاصل آرنج و زانو هستند.
یکی دیگر از انواع مهم مفصل‌های متحرک، مفصل گوی و کاسه است. تو می‌توانی این مفصل‌ها را در شانه و بالای ران پایت پیدا کنی. در محل این مفصل‌ها، یک استخوان با انتهای گِرد به یک استخوان کوچک شبیه فنجان وصل شده است. مفصل‌های گوی و کاسه در تمام جهت‌ها حرکت می‌کنند. برای امتحان کردن این مفصل کافی است بازویت را بالا بیاوری و آن را در هوا بچرخانی (البته قبلش مطمئن شو که فضای کافی برای این کار داری!).
آیا تا حالا کسی را دیده‌ای که روی زانوهایش روغن می‌مالد؟ آدم بزرگ‌ها معمولاً این کار را انجام می‌دهند تا بتوانند راحت‌تر مفصل‌های بدنشان را حرکت دهند. خوب، دلیلش این است که یک مایع مخصوص به اسم "مايع مفصلي" در این مفصل‌ها وجود دارد که برای حرکت آزادانه به آن‌ها کمک می کند. استخوان‌ها در محل مفصل توسط نوارهای محکمی به اسم "رباط" به هم وصل می‌شوند.

مراقبت از استخوان‌ها

استخوان‌ها به تو کمک می کنند که بدنت را حرکت دهی و بتوانی هر روز به مدرسه بروی. بنابراین از آن‌ها خوب مراقبت کن. توصیه‌های زیر می‌توانند مفید باشند:
• از استخوان جمجمه‌ات (و مغز داخل آن!) محافظت کن. این کار را می‌توانی با پوشیدن کلاه ایمنی موقع دوچرخه‌سواری و ورزش‌های دیگری که ممکن است در آن‌ها به سرت آسیب برسد، انجام دهی. همچنین با استفاده از پوشش‌های محافظ دیگر موقع ورزش کردن، می‌توانی از استخوان‌های آرنج و زانویت محافظت کنی. در این صورت اگر خدای نکرده زمین بخوری، استخوان‌های بدنت بابت پوشش‌های محافظ از تو ممنون خواهند بود!
• با نوشیدن شیر و خوردن لبنیات اسکلت بدنت را قوی کن. لبنیات حاوی کلسیم هستند و کلسیم ماده‌ای است که استخوان‌ها را محکم و قوی می‌کند.
• فعال باش! یکی از بهترین راه‌ها برای قوی کردن استخوان‌های بدن انجام تمرینات ورزشی، دویدن و جست‌وخیز کردن است.
این توصیه‌ها را انجام بده و با استخوان‌هایت مهربان باش تا بتوانند کارشان را به بهترین شکل انجام دهند. اسکلتت را دوست داشته باش، تو یک دانه از آن بیشتر نداری!